گفتگو با دکتر فرشاد فخیمی کارشناس مدیریت شهری

تشکیل و افزایش سرمایه اجتماعی

مهمترین هدف تشکیل "شورایاری"هاست

انجمن های محلی
یا شورایاری ها امروزه توانسته اند علیرغم نوپا بودنشان نقش و کارکردهای مثبت خود
را در مدیریت شهری به منصه ظهور برسانند. سومین دوره تشکیل انجمن های محلی در حالی
آغاز می شود که سپری شدن دو دوره از فعالیت این شوراها توانسته فلسفه وجودی این
نهاد های مردم محور را نمایان و هویدا سازد. تا جایی که کلان شهر تهران بخشی از
برنامه های توسعه ای و عمرانی خود را وام دار آرا و دیدگاه های نمایندگان شهروندان
محلات در قالب شورایاران می بیند. از این منظر اینگونه متصور است که پرداختن به
مقوله شورایاری ها- همان گونه که در عمل نشان داد – می تواند با ایجاد شبکه های
ارتباطی متعدد و در عین حال هم راستا در توسعه پایدارشهری نقش فزاینده ای را از
خود بروز دهد. با توجه به نزدیکی زمان تشکیل سومین دوره شورایاری های محلات و
انجمن های محلی در بیش از 370 محله شهر تهران گفتگویی با دکتر فرشاد فخیمی معاون
اجتماعی و فرهنگی شهرداری منطقه 21 در خصوص کارکردها و سازو کارهای این نهادهای
مردم نهاد انجام داده ایم که به بخشی از این گفتگو می پردازیم.

پیشینه و سابقه
تشکیل انجمن های محلی از چه زمانی آغاز شده است؟

در نخستین دوره
فعالیت شورای شهر، تهران دارای 22 منطقه و 120 ناحیه بود و محلات فاقد ساختار
مدیریتی پیش بینی شده بود. لذا اعضا شورا با اشراف به این نقصان مهم به این نتیجه
رسیدند که در شورایی با تنها 15 عضو، عملا پاسخ گویی به مطالبات کلان شهری همچون
شهر تهران امکان پذیر نبوده و برای رسیدن به نوعی مدیریت مطلوب و اثر بخش می
بایستی ابتدا ساختار محلات شکل پذیرد. که به این ترتیب تشکیل شورایاری ها در دستور
کار شورای شهر قرار گرفت. این طرح در دوره اول شورای شهر در 87 محله شهر تهران
اجرا شد اما بنا به دلایلی آغاز فعالیت مجدد آن با وقفه ای طولانی در اسفند ماه
سال 1384 مورد توجه شهر تهران و در 371 محله به اجرا درآمد.

اساسا با وجود
هسته های مشورتی شوراها چه ضرورتی برای تشکیل انجمن های محلی در محلات وجود دارد؟

یکی از مهمترین و
اساسی ترین دلایل و ضرورت های تشکیل نهادهای داوطلبانه مردمی و محله ای تلاش برای
ایجاد بستری مناسب به منظور شکل گیری یک ارتبط دو سویه و تعامل سازنده و فراگیر
بین شهروندان محدوده های محلی با یکدیگر از یکسو و با تشکل ها و نهادهای مردمی از
سوی دیگر است. بی تردید در صورت برقراری مطلوب این تعامل، ارتباط با نهادها و
دستگاه های دولتی مسوول محله ای یا فرامحله ای برقرار خواهد شد.

این تعاملی که
جنابعالی بدان که اشاره کردید و ظاهرا یکی از کلید واژه های موضوعات مربوط به انجمن
های محلی است چه راه آوردی را برای شهر و شهروندان می تواند داشته باشد؟

همانگونه که ذکر شد
از اهداف مهم تشکیل انجمن معتمدین محلات یا شورایاری ها، تشکل ها، سازمان های
اجتماع محور و سایر نهادهای مرتبط، شکل گیری شبکه گسترده ای از روابط اجتماعی و
فرهنگی، ایجاد همدلی و اعتماد،ایجاد حس تعلق شهروندی، ایجاد فضای مشارکت فعال و
درگیرانه و در نهایت تشکیل و افزایش سرمایه اجتماعی است.

برای حفظ و گسترش
این سرمایه لازم است وظایف، تکالیف و حقوق متقابل شهروندان و نمایندگان آنها در
نهادهای محله ای کاملا تعریف و چارجوب ارتباطی آنها مشخص و شفاف باشد. در این صورت
است که آن تعاملی که پیشتر بدان اشاره شد مابین اضلاع مختلف گروه های مرتبط و ذی
مدخل در موضوعیت شهر منجر به تسریع در رسیدگی به مشکلات، نیازها و انتظارات
شهروندان خواهد شد.

به نظر شما حیطه
فعالیت شورایاری ها صرفا و منحصرا محدود به موضوعات شهری است یا اینکه امکان بسط و
توسعه نقش و کارکردهای این گروه های مردمی در دیگر موضوعات مبتلا به شهری وجود
دارد؟

شورایاری ها و بطو
کلی هر گونه تشکل مردم محور با توجه به نقش ارزنده ای که در پیشبرد اهداف اجتماعی
و شهری دارند می توانند بیش از پیش مورد توجه مدیران شهری قرار گیرند. نکته قابل
تامل این است که هنوز دولت و نهادهای مختلف از توانایی، پتانسیل ها و ظرفیت های
شورایاری ها آنگونه که شایسته است استفاده نکرده و بهره نبرده اند و متاسفانه این
سرمایه اجتماعی را نادیده انگاشته اند. شورایاری ها می توانند علاوه بر موضوعات
شهری در بسیاری از امور همچون استعدادیابی جوانان و نخبگان، نظارت بر روند امور
اقتصادی و اجتماعی و نظارت بر عملکرد مسوولان و بسیاری از فعالیت های دیگر نیز
فعال باشند.

طرح انجمن های
محلی یا همان شورایاری ها در بطن خود چه هدف و اهدافی را دنبال می کند؟

اهداف متعددی را می
توان در طرح ریزی های این موضوع یعنی شورایاری ها مدنظر داشت. اهدافی همچون:

• حرکت در جهت ایجاد نظام برنامه ریزی شهری مبتنی بر مشارکت مردم از فرآیند
  شناسایی صحیح و دقیق مشکلات و نارسایی ها تا تعیین اولویت پروژه های عمرانی،
  اجتماعی و دیگر فعالیت های شهری و نظارت بر روند اجرای برنامه ها.
• امکان تطابق حداکثری تصمیمات و سیاست گذاری های شورا و مدیریت شهری با
  نیازها و مطالبات شهروندان.
• اجاری نمودن فرآیند تمرکزی زدایی در اداره امور شهر و ایجاد بستر مناسب
  برای تشکیل شهرداری های نواحی شهری و در وضعیت ایده ال انتصاب شهردار ناحیه و
  سرانجام نظارت شورای محلات بر عملکرد شهرداری ناحیه به منظور تخصیص عادلانه
  خدمات و عمران شهری در محله های شهر.
• افزایش سرمایه اجتماعی شهر با استفاده از ظرفیت های اجتماعی شورای محلات
  و ایجاد بستر مناسب برای اجرای پروژه های شهری.
• آگاهی رسانی به شهروندان در ارتباط با قوانین و مقررات مورد عمل در شهرداری
  و آشنا سازی آنان با حقوق قانونی خویش.
• بهره گیری از توانمندی ها و ظرفیت های محلی در اداره بهتر شهر تهران و
  بسیاری اهداف دیگر که دستاور آنها نهایتا به شهری سالم و قابل زیست بر پایه
  مشارکت های مردمی منجر خواهد شد.

برای دستیابی به
اهدافی که جنابعالی برای شورایاری ها برشمردید این نهادهای دموکراتیک چگونه تعامل
و عملکردی را از خود بروز می دهند؟

بدیهی است برای
آنکه انجمن های محلی قادر باشند برنامه ریزیان طرح شورایاری ها را در رسیدن به
اهداف خود یاری رساندند به و به مصداق نام خود به مسمی عمل کنند یعنی یار شوراها
باشند می بایستی که کارکردها و وظایفی را از خود بروز دهند. از جمله این وظایف می
توان به موارد زیر اشاره ای گذرا داشت:

• شناسایی مشکلات، ارایه طرح و پیشنهاد تلاش در جهت ایجاد محیطی سالم از نظر
  زیست محیطی با اهداف مبارزه با آلودگی های خاک، آب، آلودگی های صوتی و صرفه
  جویی انرژی در اماکن.
• شناسایی مشکلات و ارایه طرح و پیشنهاد برای بهبود وضعیت سفرهای درون شهری
  با هدف بهینه سازی حمل و نقل عمومی.
• تهیه طرح و پیشنهاد در زمینه ایجاد نشانه ها و یادمان های شهری و پیشنهاد
  نامگذاری معابر، میادین، خیابان ها و کوچه ها.
• ارایه طرح و پیشنهاد در جهت فراهم آوردن امکانات گذران اوقات فراغت
  جوانان و نوجوانان و گسترش مراکز تفریحی، ورزشی و هنری با هماهنگی ستاد
  اجرایی.
• همکاری با شورای اسلامی شهر تهران برای برقرار آرامش و امنیت شهری و
  مبارزه با آسیب های اجتماعی و زمینه های جرم خیز.
• همکاری با شورای اسلامی شهر برای معرفی و آموزش حقوق و وظایف شهروندی و
  مشارکت های مردمی و آگاه سازی همگانی.
• ارایه طرح وپیشنهاد برای خودگردانی اماکن عمومی، تمهید و تدارک زیبا سازی
  و بهینه سازی فضای زیست شهری.
• همکاری در ایجاد و گسترش فضای سبز و اداره خودگردان بوستان های شهری.
• همکاری با شورای اسلامی شهر تهران در جهت توسعه موسسات عام المنفعه و
  فعالیت های داوطلبانه.
• بررسی و شناخت کمبودها، نیازها و نارسایی های اجتماعی، فرهنگی، آموزشی،
  بهداشتی، اقتصادی، رفاهی و عمرانی محله.
• تهیه طرح و پیشنهاد در زمینه های مختلف زندگی شهری.
• همکاری با شورای اسلامی شهر تهران در جهت کنترل قیمت ها و نرخ کرایه درون
  شهری.
• ارایه طرح ها و پیشنهادات جهت آموزش برنامه های دفاع غیر نظامی به
  شهروندان و همکاری با شورا جهت مقابله و پیشگیری از حوادث غیر مترقبه.
• همکاری در جهت اداره و فضاهای عمومی از قبیل فضاهای ورزشی، نگارخانه ها و
  ... با هماهنگی ستاد اجرایی شورایاری.
• همکاری و همیاری در اداره اماکن مذهبی و فرهنگی بنا به درخواست دستگاه
  های ذیربط.
• مشارکت در برگزاری انتخابات مجلس، ریاست جمهوری و خبرگان از طریق همکاری
  با مسوولین در صورت درخواست مراجع قانونی ذیربط.

 شایان ذکر اینکه ماهیت کلیه وظایف شورایاری ها
مالا جنبه شناسایی، نظارتی، مشورتی و همکاری دارد.

ادامه دارد...

منبع: ؟؟؟