بارها شنیده یا خواندهایم که میگویند ممکن است اثری هنری در زمانه خودش یا حتی در یک مقطع زمانی به طور کامل درک نشود. حتی خواندهایم که لزومی ندارد یک اثر هنری خودش را باز کند. میگویند یک اثر هنری اصلا باز نیست. ممکن است با لایه اول آن بسرعت ارتباط برقرار کرد، اما خطاست که فکر کنیم همه اثر هنری همان لایه اول آن است. میگویند براساس درک و شعور و نیروی فهم مخاطب، یک اثر بر او رخ مینماید یا مستور میماند. میگویند وظیفه مخاطب است که سعی کند بداند و آدم با فرهنگی شود تا لیاقت درک اثر هنری را کسب کند.
تمام این گفتهها به نظر درست میآید، ولی با توجه به شرایط زندگی در سده جدید، آیا میتوان از مردم عادی جامعه انتظار درک و ارتباط مستقیم با نقاشی را داشت؟ دریافت و پذیرش یک اثر پس از قرنها و با ظهور زمینههای کاملا متفاوت فرهنگی چگونه میسر است؟ آن هم در شرایطی که دیگر میثاقهای مشترک، رمزها و علایم آشنا میان تولیدکننده اثر و دریافتکننده اثر وجود ندارد.
دیگر در این زمانه مردم ما کمتر نقاشیهای سنتی ایرانی با تمام المانهای آن را میبینند؛ زیرا تولید این گونه آثار نیز کمتر شده است و شاید انگشت شمار باشند نقاشانی که آثاری را تولید کنند که با المانهای فرهنگی ایرانی رابطه مستقیمی داشته باشند.
برای نقاش زمانهای گذشته ایرانی که مردم با کارهایش راحتتر ارتباط برقرار میکردند، تولید اثر در برههای رخ داده که دارای ساز و کار و منطق و سلیقه ویژه خود بوده و بر بستری بالیده که کمتر نشانهای از آن در دوران کنونی فراهم است.
ایران کشوری است که شرایط فرهنگی خاصی بر آن حاکم است. از طرفی واضح به نظر میرسد که نقاشی به عنوان یک رسانه معتقد به چارچوبهای معینی باشد و معیارهای معتبری را رعایت کند، ولی به نظر میرسد مردم عادی بسیار کمتر با آن ارتباط برقرار کنند.
بسیاری از هنرمندان معتقدند بحران مخاطب در هنر ایران، بویژه نقاشی وجود دارد؛ هرچند برخی نیز بحث هنر برای هنر را پیش میکشند تا پاسخی به بیانگیزه بودن مردم برای درک آثار هنری بدهند.
فرانسیس پونژ جمله معروفی دارد. این که «من میگویم، تو حرف مرا میفهمی، پس ما هستیم.» پس هنر بیمخاطب معنی ندارد. این جمله پونژ استمداد او برای قرار گرفتن در دنیای بدون بحران مخاطب را میرساند.
بسیاری معتقدند در مواجهه با نقاشی، وظیفه برقراری ارتباط به عهده مخاطب است و اوست که باید تلاش کند تا با اثر هنرمند نقاش ارتباط برقرار کند و برخی نیز بر این باورند که نقاش موفق کسی است که آثارش گویا و قابل فهم برای مخاطبان عام است.