گزیده ی فصل؛‏ اسراییل و محیط امنیتی جدید عراق؛ اهداف و رویکردها

موقعیت استراتژیکی اسراییل در منطقه به این شکل است: دریای سیاه در شمال، اسیای مرکزی و قفقاز و دریای خزر در شرق، خلیج عدن در جنوب و تنگه جبل الطارق در غرب.

سقوط عراق فرصتی برای هدف نهایی یعنی طرح اسراییل بزرگ است. برخی از آنان خواهان اسراییلی از ساحل مدیترانه تا رود اردن و رادیکال های صهیونیسم خواهان اسراییلی از رود نیل تا فرات هستند.

آغاز این طرح با تلاش برای بازگردانی یهودیان به عراق و خریداری املاک و مستقلات برای آنان آغاز شده است.

اسراییل هنوز هم با وجود سقوط صدام به خاورمیانه نگاهی تهدید آمیز دارد و دسترسی کشورهای منطقه به تسهیلات نامتعارف را خطری برای خود می داند.

در هر صورت از نقطه نظر جغرافیایی جایگاه این کشور در خاورمیانه انکار ناپذیر بوده و هست، اما وجود برخی مشکلات ناشی از منزوی بودن اسراییل در درون سیستم خاورمیانه، پیوندهای اقتصادی آن با اروپا و ایالات متحده و جهت گیری فرهنگی غربی، تعریف جایگاه و نقش اسراییل در خاورمیانه را تاحدی با مشکل مواجه کرده است اما آنچه مسلم است اینکه نقش اسراییل در تحولات منطقه خاورمیانه غیر قابل انکار است.

این انزوا باعث شد اسراییل از سال 1948 به سمت کشورهای غیر عربی چون ترکیه و ایران، کشورهایی با هویت مسیحی چون اتیوپی و لبنان و اقلیت های قومی مانند اکراد و ارامنه کشیده شود. حتی در 1956 برای جلوگیری از جنبش جمال عبدالناصر برای ایجاد اتحادیه عرب نبرد سوئز را به راه انداخت.

بعد از انقلاب اسلامی ایران و از دست دادن حمایت ایران، حمایت شدید ایالات متحده از اسراییل آغاز شد.

اما به طور کلی دو دیدگاه در مورد آینده اسراییل در منطقه وجود دارد:

1-     تبدیل قدرت نظامی به قدرت سیاسی و اقتصادی.

2-     تبدیل شدن به محوری در سیستمی از شبکه های اقتصادی، دفاعی و ارتباطی بین خاورمیانه و غرب.

اما هیچگاه اسراییل نمی تواند با منطقه تشابه فرهنگی و ایدئولوژیکی پیدا کند و در هر صورت به عنوان بخشی از غرب نگریسته می شود.

خاورمیانه جدید؛ از نگاه شیمون پرز

اندیشه خاورمیانه جدید در سال 1992 توسط پرز مطرح و در 1993 در کتابی تحت همین عنوان منتشر شد و وی اهداف اسراییل را در خاورمیانه به این شرح عنوان کرد:

1-     ایجاد همزیستی مسالمت آمیز با اعراب همسایه جهت حفظ امنیت خود.

2-     توجه به روابط اقتصادی بیش از مناسبات سیاسی.

نگاه اسراییل به عراق

بعد از اشغال عراق رهبران اسراییل اولین گام در نفوذ به بدنه سیاسی، اجتماعی واقتصادی خاورمیانه را عراق دانستند. حتی به فتوای خاخام نحیماها هوری " عراق بخشی از اسراییل بزرگ" خوانده شد.

اندکی بعد از آغاز جنگ عراق، رهبران مذهبی یهود از سربازان این کشور (حدود 2 هزار نفر نیرو) خواستند، هر گاه در عراق چادر یا ساختمانی بنا می کنند نماز به جای آورند زیرا این منطقه در مقابل اسراییل قرار دارد.

بخصوص نفت عراق مهمترین انگیزه برای آنان بود. عراق با 212 میلیارد بشکه ذخیره نفتی بی شک گام بلندی در جهت این آرمان بود. در پی این هدف دوباره برای راه اندازی خط لوله نفتی موصل-حیفا که بعد از اشغال فلسطین توسط صهیونیسم قطع شده بود اقدام شد.

بر همین اساس از گذشته این کشور تلاش های بسیاری در راستای برقرار رابطه با اکراد عراق کرده است. در همین رابطه چند دیدگاه وجود دارد:

1-     گروهی معتقدند روابط دو طرف تا زمانی که به تحقق آرمان های قوم کرد بیانجامد هیچ مشکلی نخواهد داشت.

2-     گروهی معتقدند زمانی که اعراب، اسراییل را به رسمیت می شناسند، اکراد کاسه داغ تر از آش نمی شوند.

3-     برخی معتقد به بزرگ نمایی این رابطه از سوی ترکیه هستند. با این هدف که بتواند با دامن زدن به این موضوع فشار بیشتری بر اکراد وارد کند.

4-     گروهی معتقدند این مسئله در راستای طرح مخفیانه موساد برای نفوذ در مناطق مختلف خاورمیانه صورت می گیرد.

5-     برخی نیز این رابطه را خیانتی از سوی اکراد و کردستان عراق را اسراییل دوم می نامند.

6-     برخی معتقدند صرف وجود رابطه میان چند کشور عربی با اسراییل نمی تواند توجیهی برای کردها در ایجاد رابطه با رژیم تل آویو باشد. کردها اصلا کشور مستقلی نیستند تا حق تعیین خط مشی سیاسی مستقل داشته باشند.

7-     برخی معتقدند که مسئولیت این موضوع برگردن رهبران کرد است و نه ملت آن و اگر روابط آمریکا با کشورهای منطقه بهبود یابد، رهبران کرد باید تاوان سنگینی بپردازند.

8-     عده ای دیگر علت آن را سیاست کهنه اسراییل در قبال اقلیت های قومی و دینی در جهان عرب جستجو می کنند و هدف از آن را ایجاد اختلاف در کشورهای عربی و تضعیف آنان می دانند.

در این راستا اسراییل از شورش های دهه های 60 و 70  کردها علیه حکومت عراق حمایت کرد. البته دو دهه بعد اکراد توسط صدام با سلاح شیمیایی و حمله هوایی سرکوب شدند. از 1984 قیام حزب کارگران کردستان برای جدایی از ترکیه آغاز شد که به شدت سرکوب شد و عبدالله اوجلان رهبر حزب دستگیر شد. در این دستگیری موساد نقش اساسی داشت زیرا در این زمان در اثر پیمان 1996 میان ترکیه و اسراییل روابط دو کشور در سطحی عالی بود.

ایران، ترکیه و اسراییل سه کشور اصلی غیر عرب منطقه هیچگاه از سوی اعراب محرم شناخته نشدند. پس جذب اسراییل و ترکیه به یکدیگر بی دلیل نیست.

به دلیل همکاری موساد و ترکیه در امر سرکوبی اکراد، آنان نیز جذب کشورهای عربی شدند و پایگاهی در جنوب لبنان ایجاد کردند.

روابط ترکیه و اسراییل در زمان نخست وزیری بولنت اجویت رو به افزایش بود و بعد از بحران عراق کاهش یافت.

تلاش اسراییل برای ایجاد کردستان مستقل موجبات اعتراض ترکیه را فراهم ساخت. طرح فدرالیسم عراق –به شدت برای ترکیه تهدید آمیز بود و می توانست امنیت و یکپارچگی ترکیه را مورد تهدید قرار دهد.

از طرفی اسراییل طراح اصلی جنگ در خاورمیانه با نفوذ در شمال عراق و خریداری زمین و بر پا کردن جایگاه جاسوسی ابتکار عمل را به دست گرفت. حضور اسراییل در شمال عراق از همان سال اول اشغال عراق و حتی زودتر از آن وجود داشت. گرچه اسراییل شریک استراتژیک ترکیه بود اما با بروز تحولات اخیر از اهمیت پیمان کاسته شد و حفظ امنیت اسراییل با استقرار در شمال عراق و کنترل مرزهای ایران وسوریه بدون نیاز به ترکیه میسر شد.

حتی پایگاه اینترنتی روزنامه الجزیره چاپ عربستان سعودی 10 مرداد سال 1384 اعلام کرد که اسراییل در پشت پرده خرید زمین های جنوب شرقی ترکیه از سوی یهودیان ترک قرار دارد.

نگاه امنیتی اسراییل به عراق

اسراییل مایل بود تغییرات منحصر به عراق نباشد و طرحی مانند دومینو با کمک جریان محافظه کاران جدید در کاخ سفید صورت پذیرد تا به موارد ذیل دست یابد:

1-     تغییرات عراق به شرط ایجاد پیمان بغداد جدید بهره برداری شود.

2-     تقویت جایگاه اسراییل در استراتژی آمریکا در خاورمیانه به عنوان یک هم پیمان مورد اعتماد واشنگتن؛ همچنان که تجربه جنگ آن را ثابت کرد.

3-     فشار بر آمریکا برای تغییر ساختار خاورمیانه، به گونه ای که تغییرات در مورد تعداد بیشتری از رژیم های عربی منطقه اعمال شود تا اسراییل از رژیم های دشمن خلاص شود و آمریکا اهتمام و توجه بیشتری به فرایند سازش نماید.

برخی از کارشناسان مسایل خاورمیانه معتقدند اصلا جنگ عراق در راستای تحقق آرمان از نیل تا فرات صورت پذیرفت. اسراییل حتی معتقد است آمریکا توان ایجاد امنیت و ثبات در عراق را ندارد.

اسراییل هم اکنون در عراق بر دو محور حرکت می کند:

1-     یهودیان عراقی: البته نه برای ایفای نقش سیاسی زیرا این اقدام حساسیت بسیاری علیه رژیم ایجاد می کند. اینان تنها پل ارتباطی حکومت جدید عراق با اسراییل خواهند بود.

2-     محور پنهان: افزایش دست های اطلاعاتی برای تاثیر گذاری در تحولات سیاسی – داخلی عراق.

واقعیت این است که این جنگ به ظاهر آمریکایی – انگلیسی در شرایطی آغاز شد که فرماندهی کل عملیات جنگ را چهره خونسرد "تامی فرانکس" یهودی تبار آمریکایی بر عهده داشت.

قطعه نامه شورای امنیت نیز مبنی بر موظف سازی اشغال گران به حفظ امنیت عراق دست موساد و سیا را در این کشور بازتر کرد. افزایش دیوارهای سیمانی در اطراف بعضی نقاط بغداد و همزمانی آن با دیوار حایل سیمانی رژیم اسراییل در سرزمین اشغالی فلسطین نیز حکایت از نقشه جهت داری می کند.

اسراییل از زمان جنگ نقش های مختلفی در عراق ایفا کرده است از آن جمله می توان به این موارد اشاره کرد: بمباران هوایی زیرساخت های عراق حین جنگ، گسترش فعالیت های موساد بعد جنگ و شعله ور کردن اختلافات نژادی، مذهبی و نفوذ در سیستم امنیتی، اقتصادی و سیاسی عراق. آنان حتی از قاچاق آثار باستانی عراق و غارت کتابخانه یهودی آن نیز کوتاهی نکردند.

روزنامه البیان چاپ امارات در مورد ترور صدها تن از دانشمندان، اساتید و چهره های برجسته عراق می نویسند: "اسراییل سال های قبل آمریکا را به دستگیری این افراد فراخواند و اعلام کرد که این اقدام می تواند خطر عراق را برطرف سازد ... امروز ... ترور این افراد ساده تر شده است."

همچنین به نقل از روزنامه اینترنتی "الحیات" : دستگاه جاسوسی اسراییل با همکاری نیروهای آمریکایی در عراق در جزیره ام الرصاص در نزدیک شهر بصره به منظور ردیابی اقدامات نظامی و امنیتی در عمق خاک ایران، رادارهایی را نصب کرده است. این رادارها در 800 متری بندر خرمشهر روی دکل هایی به ارتفاع 50 متر نصب شده است. این دستگاه ها می توانند بی سیم و تلفن همراه را در عمق 50 کیلومتری ایران ردیابی کنند.

اهداف اقتصادی اسراییل در عراق

بنیامین نتانیاهو وزیر دارایی اسراییل از همان ابتدای اشغال عراق رسما مجوز فعالیت شرکت های اسراییلی در عراق را صادر کرد. درهمین راستا تل آویو قانون صادرات کالا به عراق را اصلاح کرد.

اسراییل اعلام کرده بود که در صدد ایجاد محوری با مشارکت عراق، اردن و دولت خودگردان فلسطین است تا علاوه بر توسعه اقتصادی، زمینه برقرار صلح در خاورمیانه نیز فراهم شود.

اکنون شرکت های اسراییلی بسیاری در عراق فعالند اما برای جلوگیری از حساسیت در افکار عمومی، برخی با نام مستعار فعالیت می کنند.

در کنفرانس " عراق، بازسازی یک ملت" که در سال 2003 با حمایت انگلیس در امان (پایتخت اردن) برگزار شد از میان 400 شرکت غربی و عربی، بیش از 40 درصد از قراردادهای بازسازی عراق به شرکت های اسراییلی و کمترین سهم به کشورهای عربی رسید.

جاسوسی اقتصادی نیز برای جمع آوری اطلاعات و اطلاع از فرصت ها و توانایی های بالقوه و بالفعل این کشور از دیگر فعالیت های اسراییل در عراق است.

قسمت هایی که در بالا مطالعه شد خلاصه ایست از یک فصل کتاب خاورمیانه دو  تالیف موسسه فرهنگی مطالعات بین المللی ابرار